prof. dr hab. inż. Jerzy Roman Sozański
Profesor Sozański był wieloletnim pracownikiem Wydziału Elektrycznego, Wyższej Szkoły Inżynierskiej, a następnie Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach. Był niekwestionowanym autorytetem w zakresie elektroenergetyki, poważanym przez autorytety z największych ośrodków akademickich. W czasie jego pracy na Politechnice Świętokrzyskiej przyczynił się do znacznego rozwoju wydziału, zarówno w kwestii rozbudowy bazy dydaktyczno-naukowej, jak i rozwoju kadry. W czasie, gdy był kierownikiem Instytutu (Zakładu) Elektroenergetyki oraz Zakładu Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć stworzył nowe oraz rozbudował znacząco istniejące laboratoria. Aktualny poziom rozwoju Wydział Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki zawdzięcza w dużej mierze właśnie profesorowi J. Sozańskiemu. Był promotorem lub recenzentem w kilkudziesięciu postępowaniach o nadanie stopnia doktora oraz doktora habilitowanego, w tym tak niekwestionowanych późniejszych autorytetów, jak prof. dr hab. inż. Jan Popczyk oraz prof. dr hab. inż. Józef Paska. Uczestniczył także w procedurach doktorskich późniejszych Dziekanów Wydziału Elektrycznego Politechniki Świętokrzyskiej, tj. prof. dr hab. inż. Ryszarda Gawrońskiego, dr hab. inż. Antoniego Różowicza oraz dr inż. Stanisława Szymańskiego.
W pracy naukowej łączył bardzo silnie różne ośrodki akademickie. Współpracował blisko z Politechniką Gdańską, Politechniką Warszawską, Politechniką Poznańską, Politechniką Krakowską, Politechniką Łódzką oraz Politechniką Rzeszowską. Był bliskim współpracownikiem Instytutu Energetyki w Warszawie oraz Instytutu Automatyki Systemów Elektroenergetycznych we Wrocławiu. Bardzo ściśle współpracował z przemysłem na terenie całego kraju opracowując liczne analizy, ekspertyzy oraz raporty. Był autorem wielu patentów.
Profesor dr hab. inż. Jerzy Sozański urodził się 5 lipca 1929 roku we Lwowie. Był synem znanego lwowskiego lekarza Adolfa Sozańskiego. We Lwowie ukończył sześć klas szkoły powszechnej. W okresie od 1939 do 1941 uczęszczał do szkoły rosyjskiej. W związku ze śmiercią ojca w roku 1941 wyjechał z matką do Dębicy, gdzie pracował zarobkowo aby utrzymać rodzinę. W roku 1945 wznowił naukę w Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Dębicy. W tym samym roku wyjechał do Gdańska, gdzie kontynuował swoją naukę najpierw w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Żeromskiego, gdzie zdał małą maturę, następnie w III Państwowym Gimnazjum i Liceum, gdzie zdał egzamin dojrzałości. W roku 1948 zdał egzamin konkursowy na Politechnikę Gdańską i został przyjęty na Wydział Elektryczny. W trakcie studiów odbył praktyki zawodowe w Łódzkich Zakładach Cewek Przędzalniczych w Pabianicach, w roku 1950 oraz w Zakładach Energetycznych Okręgu Północnego w Zespole Elektrowni „Ołowianka”, w roku 1953. Zaraz po rozpoczęciu studiów, w roku 1948, został dostrzeżony przez prof. dr inż. Kazimierza Kopeckiego i zatrudniony, jako młodszy asystent w Katedrze Matematyki Politechniki Gdańskiej, gdzie pracował przez cztery lata, do roku 1952. Pod opieką Profesora Kopeckiego zrealizował też pracę magisterską. Dyplom obronił w dniu 21 marca 1955 roku. Specjalnością obraną przez Profesora były elektrownie wodne. Z tematyką tą zapoznawał się pod opieką dwóch autorytetów, tj. wspomnianego już prof. Kazimierza Kopeckiego oraz prof. Alfonsa Hoffmanna. Kolegami profesora Sozańskiego z czasów studiów na Politechnice Gdańskiej byli późniejsi profesorowie: Stanisław Góra, Jacek Marecki, Franciszek Milkiewicz, czy Tadeusz Przybylski, z którymi kontakty naukowe prof. Sozański utrzymywał do śmierci.
Po ukończeniu studiów prof. Jerzy Sozański został skierowany do pracy w Biurze Projektów Przemysłu Włókien Sztucznych w Szczecinie. Za namową oraz dzięki staraniom prof. Kopeckiego w roku 1957 został zatrudniony ponownie na Politechnice Gdańskiej w Katedrze Elektroenergetyki. W roku 1962 obronił pracę doktorską zatytułowaną „Ruch przewałowy w zwartej kaskadzie przyzaporowych elektrowni wodnych na rzece nizinnej”, której promotorem był prof. zw. dr inż. Kazimierz Kopecki. W roku 1963, w związku z brakami kadrowymi na Politechnice Krakowskiej, profesor Sozański został oddelegowany, na zasadzie porozumienia między uczelniami, do pracy w tej jednostce. W tym samym roku w Rzeszowie powstała Wyższa Szkoła Inżynierska, która do tej pory funkcjonowała, jako Studium Wieczorowe Terenowe Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej z siedzibą w Rzeszowie. Profesor Sozański został wówczas poproszony o podjęcie działań związanych z utworzeniem na nowej uczelni Wydziału Elektrycznego. Starania w tym zakresie Profesor rozpoczął w dniu 5 października 1963 roku. Wydział Elektryczny rozpoczął oficjalnie działalność w roku 1965. Pierwszym jego dziekanem został prof. Jerzy Sozański (wówczas dr inż.), który pełnił tę funkcję do roku 1967. Na nowym wydziale Profesor pełnił jednocześnie funkcję kierownika Zespołu Elektrotechniki Przemysłowej. W kwietniu 1968 roku został złożony wniosek o powołanie dr inż. Jerzego Sozańskiego na stanowisko docenta w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Rzeszowie.
Z dniem 1 kwietnia 1972 roku profesor Jerzy Sozański rozpoczął swoją pracę w Kielecko-Radomskiej Wyższej Szkole Inżynierskiej w Kielcach. Zmiana uczelni miała w dużej mierze podłoże osobiste, ponieważ żona Profesora pochodziła z Kielc, tu mieszkała jej rodzina i tu zamieszkał także profesor. Z WSI, a następnie z Politechniką Świętokrzyską Profesor pozostał związany do śmierci w roku 1992. W czasie pracy na Politechnice Świętokrzyskiej powstały najważniejsze prace naukowe Profesora, w tym trzy książki stanowiące tzw. „kamienie milowe” w elektroenergetyce:
1. Sozański J., Niezawodność urządzeń i układów elektroenergetycznych. PWN, Warszawa 1974 (Polska Akademia Nauk – Komitet Energetyki)
2. Sozański J., Niezawodność zasilania energią elektryczną. WNT, Warszawa 1982
3. Sozański J., Niezawodność i jakość pracy systemu elektroenergetycznego. WNT, Warszawa 1990
Oprócz pozycji książkowych publikował wiele artykułów naukowych, z czego znaczną część pod auspicjami PAN. Współpracował nadal z profesorem Kazimierzem Kopeckim oraz jego zespołem, w tym z profesorem Jackiem Mareckim, ale nawiązał także nowe kontakty i współpracę, między innymi z prof. Andrzejem Kamińskim, prof. Szymonem Firkowiczem, prof. Tadeuszem Bełdowskim, prof. Ryszardem Matlą i wieloma innymi. Badania Profesora Sozańskiego obejmują bardzo szerokie spektrum tematyczne elektroenergetyki, w tym: gospodarkę elektroenergetyczną, energetykę wodną, elektroenergetykę zakładów przemysłowych, urządzenia elektryczne, zabezpieczenia elektroenergetyczne, jednakże szczególne miejsce zajmuje w nim niezawodność układów elektroenergetycznych oraz rachunek kosztów w elektroenergetyce. Za jego największe osiągnięcie uważa się zaadaptowanie ogólnych zagadnień niezawodności dla potrzeb elektroenergetyki. W tym zakresie współpracował z Zespołem Problemowym Jakości i Niezawodności Energii Elektrycznej przy Komitecie Elektrotechniki PAN. Profesora Sozańskiego uznaje się za twórcę „Kieleckiej Szkoły Niezawodności”. Teorie i metody zaproponowane przez Niego czterdzieści lat temu, są aktualne do dziś i nadal wielokrotnie wykorzystywane i cytowane w krajowych oraz zagranicznych publikacjach z zakresu niezawodności układów elektroenergetycznych. W dniu 5 kwietnia 1976 roku dr inż. Jerzy Sozański uzyskał na Politechnice Gdańskiej tytuł doktora habilitowanego, na podstawie wymienionej już publikacji „Niezawodność urządzeń i układów elektroenergetycznych”, wydanej przez PWN na zlecenie Komitetu Energetyki PAN. Tytuł profesorski otrzymał natomiast w dniu 12 kwietnia 1979 roku. Był pierwszym pracownikiem Wydziału Elektrycznego Politechniki Świętokrzyskiej, który otrzymał tytuł Profesora (kolejnym był prof. R. Gawroński).
W uznaniu ogromnych zasług dla polskiej elektroenergetyki oraz doceniając utylitarny charakter prowadzonych badań, Ministerstwo Górnictwa i Energetyki nadało profesorowi Jerzemu Sozańskiemu, w dniu 6 września 1986 roku, stopień Dyrektora Energetyki I Stopnia.
Prof. dr hab. inż. Jerzy Sozański zmarł w dniu 19 lutego 1992 roku w Kielcach i został pochowany na Cmentarzu Starym (kwatera 9-C).
W dniu 26 lutego 1992 roku Senat Politechniki Świętokrzyskiej przyjął jednomyślnie w symbolicznym głosowaniu uchwałę o następującej treści: „Senat Politechniki Świętokrzyskiej jednogłośnie uznaje pozycję naukową Profesora Jerzego Sozańskiego za wybitną, uzasadniającą mianowanie go na stanowisko profesora zwyczajnego”.
Opracował: Andrzej Ł. Chojnacki